تفسیر اجمالی سورة حمد در کلام رسول خدا (ص)

در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) مـی خـوانیم: خداونـد متعـال چنین فرموده» من سورة حمد را میان خود و بنده ام تقسیم کردم ؛ نیمی از آن برای من ،و نیمی از آن برای بندة من است ، و بندة مـن حـق دارد هـر چـه را مـی خواهـد از مـن بخواهد :   
هنگانی که بنده می گوید :   
» بسْمِ اﷲِ الرحْمنِ الّرّحیمِ« خداوند بزرگ می فرماید: بنده ام به نام من آغاز کـرد ، و بـر من است که کارهای او را به آخر برسانم و در همه حال او را برکت دهم .  و هنگامی که بنده می گوید : » الﹾحَمْدُ ﷲِ رَبِّ الﹾعالﹶمین « خداوند بزرگ می فرماید : بنده ام  مرا حمد و ستایش کرد ، و دانست نعمت هایی را که دارد از ناحیة من است ، و بلاهـا را نیز من از او دور کردم. گواه باشید که من نعمت های سرای آخـرت را بـر نعمـت هـای دنیای او می افزایم ، و به بلاهای آن جهان را نیز از او دفـع مـی کـنم ، همـان گونـه کـه بلاهای دنیا را دفع کردم . و هنگامی  که می گوید: » الرَّ حْمنِ ال ّرّحیمِ« خداوند می فرماید: بنده ام گواهی داد که من رحمان و رحیمم ، گواه باشید که بهرة او را از رحمتم فراوان مـی کـنم ، و سـهم او را از
عطایم افزون می سازم .  
و هنگامی که می گوید: » مالکِ یوْمِ الدّینِ« او می فرماید: گواه باشید همان گونه که او حاکمیت و مالکیت روز جزا را از آن من دانست ، من در روز حساب حـسابش را آسـان می کنم ، حسناتش را می پذیرم و از سیئاتش صرف نظر می کنم . و هنگامی که می گوید: » اّیاکَ نﹶعُْ بدُ« خداوند بزرگ می فرماید: بنده ام راست می گوید، تنها مرا پرستش می کند ، من شما را گواه می گیرم بر این عبادت خالص ثوابی به او میدهم که همة کسانی که مخالف او بودند به حال او غبطه خورند .و هنگامی که می گوید: » اّیاکَ نﹶسْتعینُ« خداوند می گوید: بنده ام از من یاری جـسته ،و تنها به من پناه آورده. گواهی باشید که او را در کارهایش کمک می کنم ، در سختیها به فریادش می رسم و در روز پریشانی دستش را می گیرم .   
و هنگامی که می گوید: » اهْدِنا الصِّ راطﹶ الﹾمُسْْتﹶقیم ... « ( تا آخر سوره ) خداوند می فرماید : این خواستة بنده ام برآورده است ، و هر چه می خواهد از من بخواهد ، که مـن اجابـت خواهم کرد . آنچه امید دارد به او می بخشم و از آنچه بیم دارد ایمنش می سازم «   
                               
منبع:
 ( عیون اخبار الرضا (ع) ، طبق نقل المیزان ، ج ١ ، ص ٣٧   )