حکمت و فلسفه نماز(2)

انسان دارای غرائز منفی و مثبتی است که اگر غرائز منفی او بر اثر تعلیمات الهی کنترل نگردد, به گمراهی کشیده خواهد شد و یکی از آن غرائز منفی خصلت زشت حرص و آز و خصلت زشت بی تابی در برابر حوادث تلخ است بنابراین برای تعدیل این دو خصلت و جلوگیری از طغیان آن نیاز به تربیت الهی دارد و خداوند قادر و متعال ارتباط برقرار می کند, در پرتو این ارتباط, به وثوق و اطمینانی نسبت به آن یگانه بی همتا می رسد و نسبت به رزق فقط خدا را می بیند و مال و دارایی خود را از او می داند و با روحیه توکل و تسلیم, از آز و حرص دور می شود و در مقابل آن چه از خدا به او می رسد, خود را بنده خدا می داند و بی طاقتی نخواهد کرد.
12. استقامت و بردباری. نماز انسان را با پناه گاهی مطمئن و یاری مهربان آشنا می کند که در مقابله با سختی ها و مشکلات زندگی به او اتکاء می کند و در برابر آنها ذلیل و خوار نمی گردد, بر همین اساس, خداوند متعال دو مورد در قرآن می فرماید: از خصلت صبر و نماز کمک بجویید,[1]و این امر در روان شناسی هم به اثبات رسیده است که با آرامش و اطمینان روحی که از گذر ایمان و اعتقاد حاصل می شود, انسان می تواند امواج سهمگین مشکلات را در هم بشکند.
13. نظم و انضباط. انجام نماز در اوقات معین و مخصوص, آداب نماز در مورد نیت و قیام و رکوع و سجود و جای گرفتن هر موضوعی در محل خودش, علاوه بر آثار مفیدی که در روح انسان می گذارد موجب نظم و انظباط در زندگی خواهد شدع همان طور که در زندگی بزرگان ما این امر به وضوح مشهود بود و با توجه به این که یکی از عوامل پیشرفت و بسیار مهم در تکامل, نظم و انضباط است و مسائل تربیتی در پرتو نظم و انضباط است که به نتیجه می رسد, جایگاه نماز در تکامل انسان بهتر معلوم می شود.

نویسنده:آیت الله مکارم شیرازی
منبع: سایت اندیشه قم

پی نوشت:

[1] . سوره بقره, آیات 45 و 153.

نماز در سخنان معصومین (ع)

× رسول الله (ص) : «اول ما یحاسب به یوم القیامة الصلاة فمن اجاب فقد سهل علیه مابعده و من لم یجب فقد اشتد مابعده » . ⁽²⁾

در روز رستاخیز، نخستین پرسشی که از انسان می شود نمازاست . اگر پاسخ دهد براو آسان می گیرند ولی اگر پاسخی ندهد براو سخت خواهندگرفت .

× رسول الله (ص) : «صلوا صلاتکم فی اول وقتکم فان الله عزوجل یضاعف لکم » . ⁽³⁾

نماز را در اول وقت بخوانید تا خداوند پاداش شما را دو برابر کند .

× رسول الله (ص) : «من صلی رکعتین و لم یحدث فیهما نفسه بشی ء من امور الدنیا غفرالله ذنوبه » . ⁽⁴⁾

هرکس دو رکعت نماز به جاآورد و در اندیشه امور دنیایی نباشد خداوند گناهانش را می بخشاید .

× رسول الله (ص) : «لاینال شفاعتی من استخف بصلاته و لایرد علی الحوض لا والله » . ⁽⁵⁾

کسی که نمازش را کوچک بشمارد به خدا سوگند از شفاعت من برخوردار نمی شود و در حوض (کوثر) بر من وارد نمی گردد .

× امام علی علیه السلام: «لیس عمل احب الی الله عزوجل من الصلاة فلا یشغلنکم عن اوقاتها شی ء من امور الدنیا» . ⁽⁶⁾

هیچ کرداری نزد خداوند دوست داشتنی تر از نماز نیست . مبادا امور دنیایی شما را از نماز اول وقت باز دارد .

× امام علی (ع) : «لو یعلم المصلی مایغشاه من جلال الله ماسره ان یرفع راسه من سجوده » . ⁽⁷⁾

اگر نماز گزار می فهمید که شوکت و شکوه خداوند چگونه او را در بر گرفته، هرگز دوست نمی داشت که سرش را از سجده بلند کند .

× امام صادق (ع) : «علیک بالصلاة فان آخرما اوصی به رسول الله - (ص) - و حث علیه الصلاة » . ⁽⁸⁾

نماز را پاس بدار زیرا آخرین سفارشی که پیامبر (ص) کرد و بر آن ترغیب نمود نماز بود .

× امام صادق (ع) : «احب الاعمال الی الله عزو جل الصلاة و هی آخر وصایا الانبیاء - علیهم السلام - » . ⁽⁹⁾

نماز دوست داشتنی ترین کارها نزد خداوند و آخرین سفارش پیامبران است .

× امام صادق (ع) : «احب العباد الی الله عزو جل رجل صدوق فی حدیثه محافظ علی صلاته » . ⁽¹⁰⁾

بهترین بندگان نزد خداوند انسان راستگویی است که نمازش را پاس می دارد .

× امام صادق (ع) : «رکعتان یصلیهما متعطر افضل من سبعین رکعة یصلیها غیرمتعطر . ⁽¹¹⁾

دو رکعت نماز با عطر زدن برتر از هفتاد رکعت نماز بدون استفاده از عطر است .

× امام صادق (ع) : «من صلی صلاة فریضة و عقب الی اخری فهو ضیف الله و حق علی الله ان یکرم ضیفه » . ⁽¹²⁾

هرکس نماز واجبی را بخواند و در پی آن نماز دیگری را، نافله به جا آورد، پس او مهمان خداست و خداوند بر خود واجب نموده که مهمان خویش را گرامی بدارد .

× عنهم علیهم السلام: «صلاة رکعتین بتدبر خیر من قیام لیلة و القلب ساه » . ⁽¹³⁾

دو رکعت نماز با اندیشیدن و تامل بهتر از شب زنده داری با قلب غافل است .

پی نوشت ها:

1) تهذیب ; ج 2 ، ص 237 ، ح 936 . 2) جامع الاخبار، ص 184، ح 450 .

3) معجم الکبیر، ج 17، ص 370 ، ح 1013 . 4) عوالی اللآلی، ج 1 ص 322 ، ح 59 .

5) کافی، ج 6 ، ص 400 ، ح 19 . 6) خصال ، ص 621 ، ح 10 .

7) خصال، ص 632، ح 10 . 8) قرب الاسناد، ص 36، ح 118 .

9) کافی ، ج 3 ، ص 264، ح 2 . 10) امالی صدوق ص 243، ح 8 .

11) ثواب الاعمال ، ص 62، ح 1 . 12) کافی، ج 3 ، ص 341 ح 3 .

13) عدة الداعی، 168 .

نماز آیات

نماز آیات دو رکعت است و در هر رکعت پنج رکوع دارد ، که به دو روش خوانده می شود .
صورت اول: بعد از نیت و تکبیرة الاحرام، حمد و سوره خوانده شود و به رکوع برود، سپس سر از رکوع برداشته و دوباره حمد و سوره را بخواند و به رکوع رود و باز سر از رکوع بردارد و حمد و سوره بخواند و به رکوع رود و سپس سر از رکوع بردارد و همین طور ادامه دهد تا یک رکعت پنج رکوعى که قبل از هر رکوعى حمد و سوره خوانده است انجام دهد، سپس به سجده رفته و دو سجده نماید و بعد براى رکعت دوم قیام کند و مانند رکعت اول انجام دهد و دو سجده را بجا آورد و بعد از آن تشهد بخواند و سلام دهد.
صورت دوم: بعد از نیت و تکبیرةالاحرام، حمد و یک آیه (البته احتساب بسم‌الله به عنوان یک آیه خلاف احتیاط است) از سوره‏اى را قرائت کرده و رکوع کند، سپس سر از رکوع بردارد و آیه دیگرى از آن سوره را بخواند و به رکوع رود، و بعد سر از رکوع برداشته و آیه دیگرى از همان سوره را قرائت نماید و همین طور تا رکوع پنجم ادامه دهد تا سوره‏اى که پیش از هر رکوع، یک آیه از آن را قرائت کرده، قبل از رکوع آخر تمام شود. سپس رکوع پنجم را بجا آورد و به سجده رود، و پس از اتمام دو سجده، براى رکعت دوم قیام نماید و حمد و آیه‏اى از یک سوره را بخواند و به رکوع برود و همین طور مانند رکعت اول ادامه دهد تا تشهد بخواند و سلام دهد و چنانچه بخواهد براى هر رکوعى به یک آیه از سوره‏اى اکتفا کند، نباید سوره حمد را بیش از یک مرتبه در اول آن رکعت بخواند.
اکنون به عنوان نمونه، نماز آیات را به شکل کوتاه آن با تقسیم سوره "قدر" بیان می کنیم:

پس از نیت ، با گفتن "الله اکبر" نماز را شروع می کنیم.

سوره حمد را بخوانید و حالا پس از بسم الله الرحمن الرحیم ، آیه اول سوره قدر را بخوانید

به رکوع بروید

برخیزید و آیه دوم سوره قدر را بخوانید (بسم الله الرحمن الرحیم نمی خواهد فقط آیه بعدی سوره قدر) به رکوع بروید

برخیزید و آیه سوم سوره قدر را بخوانید ؛ به رکوع بروید

برخیزید و آیه چهارم سوره قدر را بخوانید ؛ به رکوع بروید

برخیزید و آیه پنجم سوره قدر را بخوانید ؛ به رکوع بروید

به سجده بروید( دو بار سجده مثل نماز عادی )

رکعت دوم را مانند رکعت اول بخوانید ، فقط در رکعت دوم می توانید قنوت را هم بخوانید

سپس رکوع پنجم را بعد از قنوت بجا آورده، سر از رکوع برداشته و به سجده می روید .

با تشهد و سلام ، نماز را به اتمام می رسانید .


ضمناً این نماز را می توان به جماعت خواند ، چرا که جز نمازهای واجب می باشد .

احکام نماز آیات

١- از وقتى که خورشید یا ماه شروع به گرفتن مى‏کند انسان باید نماز آیات را بخواند و بنابر احتیاط واجب باید به قدرى تاخیر نیندازد که شروع به باز شدن کند.

٢- اگر خواندن نماز آیات را به قدرى تاخیر بیندازد ، که آفتاب یا ماه شروع به باز شدن کند ، باید نیت ادا و قضا نکند ولى اگر بعد از باز شدن تمام آن،نماز بخواند ، باید نیت قضا نماید.

٣- اگر مدت گرفتن خورشید یا ماه بیشتر از خواندن یک رکعت‏باشد ولى انسان نماز را نخواند، تا به اندازه خواندن یک رکعت ‏به آخر وقت آن مانده باشد باید نیت ادا کند بلکه اگر مدت گرفتن آنها به اندازه خواندن یک رکعت هم باشد بنابر احتیاط واجب باید نماز آیات را بخواند و ادا است.

4- موقعى که زلزله و رعد و برق و مانند اینها اتفاق مى افتد، انسان باید فورا نماز آیات را بخواند و اگر نخواند معصیت کرده و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت‏بخواند ادا است.