نماز چه می گوید
نماز می گوید: موقعی که می خواهی مرا بجای بیاوری ، بایـد در جامـه ای باشـی کـه همه اش مال خودت باشد ، حتی یک تار و یک پودش مال دیگری نباشد ، و اگر احیاناﹰ از دیگری باشد ، باید به رضایت و طیب خاطر او به تن پوشانده باشی و در آن نماز بخوانی، نه به زور و قلدری از او گرفته باشی ، یا به پنهانی و مکر و حیلـه و تقلـب یـا راههـای دیگر از او ربوده باشی و او نداند یا بداند .
نماز می گوید: برای خوان دن من باید با طهارت باشی ، و آبی که برای تحصیل طهارت( وضوء یا غسل) مصرف می کنی ، و یا خاکی که بر آن تیمم می کنی باید احراز کنـی و بدانی مال تو است ، غصب نیست مال دیگری نیست ، حق دیگری نیـست ، و اگـر از آن دیگری است باید بدانی که او به تصرف تو در آن ، و برای تحصیل طهارتت کاملاﹰ راضـی
است .
نماز می گوید: هر مقدار از مرا که با حضور قلب و توجّّه و اقبال به خـدا بجـا آوردی مقبول و پذیرفته است ، آنهم با نیت پاک و اخلاص بدون عجب و ریاء .
احکام قبله
توجه:
-ملاک رو به قبله بودن این است که انسان از سطح کرهی زمین به طرف بیت عتیق (کعبه) باشد یعنی از طرف سطح زمین رو به طرف کعبه که روی زمین در مکه‌ی مکرمه ساخته شده است بایستد، بنابراین اگر انسان در یک نقطه‌یی از کرهی زمین باشد که اگر خطوط مستقیمی از چهار جهت آن مکان بر سطح کرهی زمین به طرف مکه ترسیم شود از نظر مسافت با هم مساوی باشند مخیّر است برای قبله به هر طرف که خواست بایستد و نماز بخواند، ولی اگر مسافت خطوط در بعضی از جهت‌ها کمتر و کوتاهتر باشد به مقداری که با آن، صدق عرفی رو به قبله بودن اختلاف پیدا کند بر انسان واجب است جهت کوتاهتر را انتخاب کند.
-نمازهای مستحبی را می‌توان در حال راه رفتن یا سواری خواند، و در این صورت لازم نیست نماز را رو به قبله به جا آورد.
۲. نمازگزار باید به جهت قبله یقین و اطمینان پیدا کند، چه از راه قبله‌نمای صحیح و معتبر و چه از راه آفتاب و ستارگان (برای کسی که آشنا به استفاده از آنها است) و چه از راه‌های دیگر، و اگر نتوانست اطمینان پیدا کند به هر طرف که گمان بیشتر می‌یابد، نماز بخواند.
۳. کسی که هیچ راهی برای یافتن جهت قبله ندارد و گمانش هم به هیچ طرف نمی‌رود بنابر احتیاط (واجب) باید به چهار طرف نماز بخواند، و اگر برای چهار نماز وقت ندارد به هر اندازه که وقت دارد، نماز بخواند.
۴. کسی که یقین به قبله ندارد در بقیه‌ی کارهایی که باید رو به قبله انجام شود، مانند ذبح حیوانات و غیره، باید به گمان خود عمل کند و اگر به هیچ طرف گمان بیشتر ندارد، به هر طرف انجام دهد صحیح است.
توجه:
-اعتماد بر شاخص یا قبله نما در تعیین جهت قبله، در صورتی که موجب اطمینان برای مکلف شود، صحیح است و باید طبق آن عمل گردد، و در غیر این صورت می‌توان بر اساس محراب مساجد و قبور مسلمین جهت قبله را تشخیص داد.
منظور از به کارگیری شاخص در تشخیص قبله این است که در روزهای چهارم خرداد و بیست و ششم تیر ماه (یعنی در روز بیست و پنجم ماه پنجم و هفدهم ماه هفتم از سال میلادی) چنانچه هنگام ظهر به افق مکه که آفتاب به طور عمودی بر کعبه می‌تابد (همان زمانی که صدای اذان مکه بلند می‌شود) شاخصی از قبیل قطعه چوب صاف یا میله و مانند آن در زمین هموار به طور عمودی فرو کنیم، جهتی که سایه‌ی شاخص نشان می‌دهد جهت قبله خواهد بود (یعنی جهت قبله در امتداد سایه در طرفی از شاخص است که سایه ندارد).
منبع:
رساله آموزشی آیت الله خامنه ای
حضورقلب در نماز
نحوه ی استفاده از نماز
استفاده ی ما از روح نماز بسیار متفاوت است ، کسانی هستند که با دو رکعت نماز به معراج می رسند. خواندن نمازدر اول وقت و بجا آوردن مستحبات آن ، همه ی پیکره ی نماز است .
سر محرومیت ، از برکات و آثار نماز
سر محرومیت از برکات و آثار نماز، این است که ما نماز را همین حرکات و گفتنی هایی می دانیم که بر زبان می رانیم .کار بعضی از نمازگزاران شبیه کار کسانی است که ادای نماز خوان ها را در می آورند. دراین صورت ، آیا می توان انتظارمعراج داشت ؟! بسیاری از نماز خوانها پس از اتمام نماز، مرتکب گناه می شوند و با خروج از مسجد، نمیتوانند چشم و گوششان را کنترل کنند. بدتر این که گاه ، در مسجد به جای تعقیبات نماز به غیبت ، استهزا و مسخره کردن مؤمنین روی می آورند و نماز، آنان را از کار زشت باز نمی دارد.(2)
رسول خدا(ص ) در کلامی به امام علی (ع ) نمازهای پنج گانه را، به نهری تشبیه کرد که از جلوی خانه ی نماز گزاران می گذرد و آنان پنج بار خود را داخل آن نهر شستشو می دهند. آیا در این صورت ، بدن ، کثیف و آلوده خواهد بود؟(3) اما چرا نماز، آنان را از گناه باز نداشت ؟ راز مطلب ، در این است که نمازشان بی روح است . بنابر این باید در کالبد وشکل ظاهری نماز روحی دمید و به تدریج خود را به نماز خوان های واقعی نزدیک کرد.
راه کارهای دست یابی به نماز واقعی
برای دست یابی به این هدف ، می توان از روش هایی استفاده کرد.
1- راه کارهایی پیش از شروع نماز
2- راه کارهایی به هنگام اقامه ی نماز
نخست ، به تدابیری که برای پیش از نماز مطرح شده است ، توجه میکنیم :
1- فکر کردن در فرق بین نماز با حضور و بی حضور
درباره ی فواید توجه به نماز و ضررهایی که ممکن است از غفلت و بی توجهی به نماز نصیب ما شود، بیندیشیم ،چون هر کار اختیاری ، وقتی عزم جدی برای انجامش پیدا می شود که فرد باور کند اقدام به این کار سودمند و ترک آن زیان بار است .
یکی از اسمای روز قیامت «یوم الحسره » است ; یعنی ، وقتی آدم میفهمد که چه فرصت هایی را از دست داده و چه سودهایی می توانسته ببرد که از دست داده است .
2- وداع آخرین با نماز
تصور این معنا که این نماز، ممکن است نماز آخر او باشد، از جمله چیزهایی است که می تواند به حضور قلب درنماز کمک نماید. اگر نمازگزار، چند دقیقه پیش از نماز بنشیند و به خودش تلقین کند که شاید این ، آخرین نماز من باشد، این انگیزه در او ایجاد می شود که حواسش را بیشتر جمع کند. امام علی (ع ) فرمودند: «اذا صلیت صلاه فریضه فصلها لوقتها صلاه مودع یخاف آن لایعود الیه ابدا”»(4) ، یعنی وقتی می خواهی نماز بخوانی ، فکر کن این ، آخرین نمازی است که بجا می آوری . آیا نماز گزار می تواند یقین داشته باشد که همین نماز را به پایان می برد، تا چه رسد به آن که یقین به ساعت بعد و نماز بعد داشته باشد؟!
3- تجسم حضور در محضر خداوند
نمازگزار، پیش از شروع نماز فکر کند با چه کسی می خواهد روبرو شود، هر قدر می تواند، این معنا را در ذهن خودش مجسم کند، بلکه از معنا فراتر رود و مقداری حقیقت این امر را دریابد که در حال نماز با کسی سخن می گویدکه او سخنش را می شنود، به عمق قلب او توجه دارد و خاطراتی را که به قلبش خطور می کند، برای او آشکار است .دراین صورت است که وقتی ، «الله اکبر» را گفت ، حواس او پیش کسب و کار و در پی درس و بحثش نخواهد رفت . شما،اگر چند دقیقه در یک اتاق در بسته ، به تنهایی بنشینید و فقط تصور کنید که پشت این پرده ی آویخته ، کسی - حتی یک بچه - رفتار شما را زیر نظر دارد، هر چند شما او را نمیبینید، حواستان را بیشتر جمع می کنید و رفتارتان با زمانی که این احساس را نداشته باشید فرق می کند، از این رو بعضی از حرکت ها و رفتارها را انجام نمی دهید; پس اگر ما در نمازسعی کنیم حضور خدا را به اندازه ی حضور یک فرد عادی از پشت پرده قبول داشته باشیم ، در نوع رفتار ما تأثیرخواهد گذاشت . اگر می خواهید عبادتتان خوب باشد، باید آن چنان عبادت کنید که گویا خدا را می بینید. اقلا،این معنا را در ذهن خود حاضر و تقویت کنید که کسی هست که اگر شما او را نمی بینید، او شما را می بیند.
امام صادق (ع ) فرمودند: «زمانی که مشغول نماز می شوی مثل کسی که وداع کند با نماز و ترس دارد که دیگر به آن نرسد، نماز بخوان ; پس از آن چشمت را بدوز به موضع سجودت . بدان که تو پیش روی کسی ایستاده ای که او تو رامی بیند و تو او را نمی بینی.»(5)
آن حضرت ، در یک نماز مستحبی ، وقتی به « مالک یوم الدین» رسیدند، آن قدر این جمله را تکرار کردند تا از حال رفتند. از حضرت پرسیدند این چه حالی بود؟ فرمودند: «به این آیه که رسیدم ، آن قدر تکرار کردم که گویا از نازل کننده اش شنیدم .» یعنی نماز را به گونه ای می خواندند که گویا دارند قرآن را از نازل کننده اش می شنوند.
پی نوشت ها:
1. بقره ، 45.
2. عنکبوت ، 45.
3. محمد محمدی ری شهری ، میزان الحکمه ، ترجمه : حمیدرضا شیخی ، ج 7، ح 10559، ص 3098.
4. مجلسی ، بحارالانوار، ج 10، ب 7، ح 1، ص 107; الفقیه ، ج 1، ح 916، ص 303.
5. روح الله موسوی خمینی(ره) ، چهل حدیث ، 1371، ص 431.