خشوع در نماز

امیر مؤمنان (ع) از رسول خدا (ص) روایت کرده که فرمود: نماز مرکب از چهار سـهم و قسم می باشد: قسمتی از آن ، وضوی کامل با تمام شرایطش می باشد ، و سهمی از آن رکوع ، و سهمی از آن سجود ، و قسمت دیگر آن خشوع می باشد. عرض شد : یا رسول اﷲ! خشوع چیست ؟ فرمود: تواضع و خود کوچک بینی در پیشگاه خداوند در نماز مـی باشد و به این که بنده با قلب و تمامی وجودش متوجه پرودگار بزرگ بـشود. پـس اگـر رکوع ، و سجود و سایر سهام و قسمتهای نماز را کامل انجام دهد ، نمازش به آسمان بالا می رو د ، و از برای آن نوری است که تلألو دارد و مـی درخـشد ، و درهـای آسـمان بـه رویش گشوده می گردد ، خطاب به صاحبش می کند و می گوید : تو مرا حفظ کردی و با حفط شرایط انجام دادی ، خدا تو را حفظ گرداند و ملائکـه مـی گوینـد: درود خـدا بـر صاحب این نماز( که با کامل او را اقامه نموده) . ولی اگر قسمتهایی از نمـاز را کامـل و صحیح انجام نداده باشد ، نمازش بالا می رود ، در حالی که ظلمتـی آن را فـرا گرفتـه ، و درهای آسمان به روی آن نماز بسته می گردد ، به صاحبش می گوید: مرا ضایع کـردی ،خدا تو را ضایع گرداند و آن نماز به صورت صاحبش زده می شود .

منبع:نماز از دیدگاه قرآن و حدیث ، ص ١١٦ و ١١٧ 

نیت

اولین رکن  نماز نیت است.

نیت یعنی آنکه بدانیم چه میکنیم و چه میگوییم وبرای که و چه حرکت مینماییم.

ارزش هر کاری به نیت و انگیزه آن است نه فقط صرف عمل.لذا حساب کسی که به خاطر حفظ نظم و احترام به قانون پشت چراغ قرمز می ایستد از حساب کسی که از ترس پلیس یا جریمه می ایستد جداست.

در همه عبادات و خصوصا نماز ، نیت جایگاه ویژه ای دارد و اصولا چیزی که یک کار را عبادت میکند نیت الهی آن کار است که اگر آن نیت نباشد هرچه هم ظاهر کار خوب و صحیح باشد اما ارزش عبادت ندارد. پیامبر گرامی اسلام در این باره میفرمایند:

همانا کارها به واسطه انگیزه ها ارزش پیدا میکند و با آنها سنجیده میشود.(بحار ج 70 ص 210)

آری فرق مادی و معنوی بودن یک کار در تفاوت نیتها و هدف هاست.

نیت خالص

نیت خالص آن است که انسان فقط برای خدا کار کند ودر عمق جانش هدفی جز او و رضای او و از مردم انتظار تشکر یا پاداشی نداشته باشد.(سوره ی انسان آیه9)

نانی که اهل بیت رسول خدا در چند شب پی در پی هنگام افطار به یتیم واسیر وفقیر دادند ارزش مادی زیادی نداشت اما چون خالصانه بود خداوند بخاطر آن یک سوره نازل کرد(سوره انسان آیه 7)

خاص کردن نیت کاری بس دقیق و مشکل است .گاهی افکار غیر خدایی چنان در عمق جان انسان رسوخ میکند که خدا انسان هم متوجه نیست و لذا میگویند ریا و شرک از حرکت مورچه سیاه در شب تاریک بر سنگ سیاه ، آرام تر و دقیق تر است. چه بسیار افرادی که به خیال خود قصد قربت دارند اما هنگام فراز و نشیب ها معلوم میشود که قصد آنها صد در صد خالص نیست.

به قول علامه شهید مطهری ، نیت یعنی خودآگاهی ، و ارزش عبادت به معرفت و آگاهی است.

تا آنجا که در روایات میخوانیم:

نیت مومن از عمل او بهتر است.

همانگونه که در مقایسه جسم و روح، روح مهمتر از جسم است و انسانیت انسان به روح اوست .در مقایسه عمل و نیت، نیت مهمتر از خود عمل است چراکه روح عمل است.

نیت به قدری ارزش دارد که اگر انسان نتواند کار خیری را انجام دهد اما نیت آن را داشته باشد که انجام دهد خدا پاداش آن را به او میدهد.

آداب و شرایط نماز در گفتار امام رضا(ع)

ضمن عرض تسلیت به مناسبت شهادت غریبانه امام رضا علیه السلام روایتی از ایشان در خصوص آداب و شرایط نماز را تقدیم شما میکنیم:
1- هنگامی که برای انجام دادن نماز اراده نمودی ، پس با بی رغبتـی ، کـسالت ، خـواب آلودگی ، عجله ، به جا نیاور . 
2- با حالت حضور قلب و سکون و آرامش و تأنﹼی ، مشغول نماز شو .  
3- بر شما باد در نماز به صورت خشوع و خضوع .  
4- و خدا را مثل این که تو را می بیند به حساب آور ، زیرا اگـر تـو خـدا را نمـی بینـی همانا خدا تو را می بیند .  
5- با ریش و سایر اعضا و جوارحت و با جامه ات بازی مکن .  
6- چشمت را در هنگامی که ایستاده ای به موضع سجده بینداز .  
7- نمازی به جا آورید مثل این که نماز وداع است که دیگر موفق به ادای آن نمی شوی .  
8- بدان که همانا تو در برابر خداوند جّبار هستی ، بنابراین با چیـزی از اشـیاء بـه بـازی مشغول مشو و حدیث نفس مکن و قلبت را از همه چیز غیر از یاد خـدا و عبـادت او فارع کن ، و فقط باید به کار نماز بپردازی .  
9- هنگام نماز در حال قیام دستها را روی رانهای پایت قرار بده . 
10- و در شروع نماز تکبیر بگوی .  
11- و دستهایت را تا نرمة گوش بلند کن ، به طوری که انگشتهای ابهامت از گـوش و مقابل آن تجاوز نکند .  
12- و در قنوت نماز واجب ، دستهایت از سر تجاوز نکند و اما در نمـاز نافلـه و وتـر مانعی نیست  
13- هرگاه به رکوع رفتی ، پس دستهایت را به زانوهایت بگذار و انگشتانت را بگشا و دستهایت را جمع نموده از محاذی زانوها و پاها خارج مکن .  
14- هنگام برخاستن از رکوع ، به تمام قامت بایست ، تا مفاصلت تماماﹰ به مکان اصلی خود برگردد ، و عروق و رگها جا به جا شود .  
15- در سجده ، جبین و پیشانی و کف دستهایت را بر زمین بگذار .  
16- انگشتان دستهایت را هنگام سجده ببند و به طرف قبله قرار ده .  
17- هنگام نماز ، خمیازه مکش و دست و پا را دراز مکن و آروغ نزن و اگر این دو بر تو فشار آورند با جدّ و جهد از خود دفع کن و تحمل نما .  
18- و در حالی که در فشار از ادرار و مدفوع هستی به نمـاز نایـست و اگـر در نمـاز بودی و احساس فشار و ناراحتی از آنها نمودی ، پس از نماز منصرف شو ، مگر ایـن که خفیف باشد که توان تحمل آن را بدون زیان و ضرر به نمازت داشته باشی .  
19- وقتی که به نماز ایستادی با تمام توجه قلبی و با همة وجـودت بـه خداونـد روی آور ، تا خدا به تو روی آورد .  
20- و هرگاه خواستی برای نماز وضو بگیری وضویی کامل بساز .  
21- و هرگاه خواستی سجده کنی پیشانیت را بر خاک بگذار .  
22- هرگاه به نمازت روی آوردی و با توجه و حضور کامل قلبی به نمـاز ایـستادی و آداب و شرایط نماز را حفظ کردی و با همة وجودت به سوی خدا رفتـی ، او نیـز بـا همة رحمت و مغفرت و عنایتش به تو رو خواهـد آورد. و هرگـاه از خـدا روگـردان شدی و اعراض کردی ، خداوند نیز از تو روگردان شود.

منبع:

( بحـارالانوار ، ج ٨٤ ، ص204)