آثار نماز بر شخصیت انسان

نماز به عنوان یک آداب مذهبی دارای اثرات متعدد روانشناختی اسـت، اولاﹰ یـک پـالایش روحی است که انسان انرژی های منفی شارژ شده تا آن لحظه را تخلیـه  مـیکنـد و نـوعی سبکی روحی برای انسان در پی خواهد داشت، ثانیﹰا به رفتارهای آتی جهت می دهد، چون هیچ انسان سالم و طالب کمالی از کارهای خلاف فطرت انسانی خوشحال نیست، و بهـرهنمی برد. بنابراین نماز رفتارها را از  جهتگیری منفی بـاز  مـیدارد (تنهـی عـن الفحـشاء و المنکر)، سومین اثر روانشناختی نماز این است که فضایی را برای مرور رفتارها و رهـایی از قیــد و بنــدهای بیرونــی بــرای فــرد فــراهم مــی  کنــد، گــاهی در ایــن زمانهــا انــسان تصمیم گیری های مهم و درستی را صورت بندی می کند، چرا که معمولاﹰ مسلمانان بعـد از نماز گفتگوهای دیگری هم با خود و با خدای خود دارند. از آنجـایی کـه ایـن گفتگوهـا عاری از شهوت و غضب و اوهامند. معمولاﹰ درست و اصولی هستند. چهـارمین اثـر نمـاز سازمـاندهی رفتارهــــا و برنامه ها است . معمولاﹰ مسلمانان براساس نمازی که می خواننـد برش های زمانی متعددی در خلال روز ایجاد می کنند و کارها و برنامه بر مبنای آن تنظـیم
می گردد. پنجمین اثر، آنکه باعث تصویرسازی مثبت ذهنی  میگردد معمولاﹰ کسانی که نماز را با توجه  میخوانند، بعد از نماز ذهن آنها مثبت تر کار می کند، چرا که احساس اجابت و داشتن یاری  گری مطمئن، در آنها زنده می گردد، ترس  ها کنار  میروند،   خشونت ها کـاهش می یابد، مهربانی افزایش می یابد. امید و علاقه در فرد به شکل قابل توجهی فزونی می یابد.
بنابراین ششمین اثر آن این است که رفتار اجتماعی انسان را   مثبت تر و مؤثرتر می کند. اگر نماز در رفتار شما اثری ندارد و یا اگر نماز را کنار گذاشته اید با ایـن رویکـرد جدیـد شروع به انجام و یا اقامة آن کنید اولین مانع شـما بـرای شـروع نمـاز یـا خوانـدن آن بـا احساس و رفتاری جدید تـصور شـما از دیگـران اسـت دیگـران همـواره مـا را از تغییـربازمی دارند و مانع حرکت ما به سمت کمال هستند، بنابراین وقتی دیگران بـه جـد یـا بـه تمسخر و شوخی تغییر رفتار شما را مورد سؤال قرار می دهند، بگوئید که در حال تمـرین رفتار جدید هستید و حاضر جواب باشید، برای تسلط بر این مرحله باید انواع برخوردهـا را تصور کنید و از قبل برای آنها جواب داشته باشید اکنون: 
1- تصورات خودرا دربـارة نمـاز  مـرور کنیـد. مـثلاﹰ برخـی از روی تـرس نمـاز می خوانند، برخی آن را یک آداب قدیمی و برخی وقتی نماز  میخوانند احساس راحتی از سنگینی یک تکلیف را دارند، برخی بخشش گناهان، در هر حال هر طور قبلاﹰ فکر   کردهاید  حالا فکرتان را کمی گسترش دهید و فکر کنید نماز بهترین راه برای نزدیکی به یک منبـع انرژی است که در این سفر چند دقیقه ای شما مملو از انرژی مثبت و معنـوی   مـیشـوید . تصور کنید خودتان   علاقهمند به این تقریب هستید و برای آن باید فعالیت کنید. 
2- هیچ خواستة  مادی و دنیایی از خداوند نخواهید، بگذاریـد ذهنتـان آزاد باشـد.  البته شما می توانید هر خواسته ای که دلتان می خواهد داشته باشید، و برای اینکه اثر و حال نماز خواندن تغییر کند، چند صباحی، معامله و داد و سـتد را کنـار بگذاریـد، چـون ایـن فکرها انتظارات ما را تغییر  میدهند و شکل پرستش به معنای واقعـی را نخواهـد داشـت.
تنها خواسته شما حال معنوی، نشاط روحی، دریافت کمک و تقرب الهی باشد و بـه یـک معنا پرستش را تمرین کنید.  
3- قبل از نماز، موقع وضو گرفتن به پـاک شـدن خودتـان و آمـادگی بـرای یـک گفتگوی مؤثر فکر کنید.  
4- قبل  از شروع نماز حدود دو دقیقه بنـشینید، سـکوت کنیـد، چـشمان خـود را ببندید و ذهن خود را آزاد بگذارید، بگذارید هر چه می خواهد بیاید و بگذرد، شـما هـیچ فکری را دنبال نکنید و با هیچ فکری مبارزه نکنید، به هیچ فکری اجازه ندهید شـما را بـه دنبال خود بکشاند.  
5- قبل از شروع نماز با خودتان قرار بگذاریـد ذهنتـان فقـط متمرکـز بـه نمـاز و گفتگوی مؤثر با خداوند باشد مهم این است که افکار مزاحم و شاید مربوط به فعالیت های روزمره، شما را از صحنه خارج نکند.  
6- از قبل تصمیم بگیرید چقدر  میخواهید نمازتان را طولانی کنیـد، در هـر حـال بهتر است وقت بهینه برای آن بگذارید.  
7- وقتی که خیلی خسته هستید، متمرکز کردن ذهن خیلی مشکل است، بهتر است کمی خستگی در کنید.  
8- لذت بخش خواهد بود اگر به صوت و لحن خود موقع خواندن نماز، ترتیـل وبا آهنگ بدهید، به این شکل شما تمرکز بیشتری دارید.  
9- تصمیم بگیرید هیچ حرکت اضافه  ای نداشته باشید تا تمرکز ذهنی شـما بیـشتر شود.  
10- ذکرهای نماز را در حال حرکت تکرار نکنید یعنی بگذارید بدن آرام بگیرد و بعد شروع کنید.  
11- بعد از نماز حال خود را بنویسید.  
12- حداقل یک ماه کارهای فوق را انجام دهید بعد حال خـود را مـورد ارزیـابی قرار دهید.  

نماز وسیله شست و شوی روح انسانهاست

نماز وسیله شستشوی از گناهان و مغفرت و آمرزش الهی است چرا که خـواه ، نـاخواه نماز انسان را دعوت به توبه و اصلاح گذشته می کند ، لذا در حدیثی می خوانیم:

پیـامبر(ص) از یاران خود سؤال کرد: » اگر بر در خانه یکی از شما نهری از آب صاف و پاکیزه باشد و در هر روز پنج بار خود را در آن شستشو دهد ، آیا چیزی از آلودگی و کثافـت در بدن او می ماند ؟« در پاسخ عرض کردند: نه ، فرمـود: نمـاز درسـت هماننـد ایـن آب جاری است ، هر زمانی که انسان نمازی می خواند گناهـان او از میـان مـی رود. وسـائل الشیعه ج ٣ ص ٧ 
و به این ترتیب جراحاتی که بر روح و جان انسان از گناه می نشیند ، با مرهم نمـاز التیـام می یابد و زنگارهائی که بر قلب می نشیند زدوده می شود . 

نماز شفاگری چند بعدی

انسان در قرآن موجودی تک بعدی تعریف نشده است، بلکه تکامل و تحـول او در ابعـاد مختلف مورد توجه و تأکید قرار گرفته است. توصیف این ابعاد در منـابع متعـدد اسـلامیآمده است. در اینجا بیشتر برآنیم تا چگونگی درمانگری را مد نظر قرار دهیم، از یک زاویه بنابر آنچه دانشمندان اسلامی و اسلام شناسان بزرگ دیده اند، بـرای اصـلاح و درمـان آلام نفسانی و روانشناختی انسان ، دو لایـه اساسـی روانـشناختی وجـود دارد کـه عبارتنـد از مملکت ظاهر و مملکت باطن،( شاید استفاده از کلمة مملکت ایـن بـوده باشـد کـه یـک مملکت دارای نیازها و نظام های متعدد برای کنترل و مـدیریت اسـت).  در لایـةظـاهری، رفتارها آنچنان که قابل مشاهده است مد نظر قرار می گیرد. بنابراین در این سطح ما با یک»رفتار  درمانگری« عمیق مواجه هستیم. مثلاﹰ  عادت دهی تدریجی وتمرینهای مذهبی دقیقاﹰ آداب و مراسمی هستند که رفتارهـا را در خط سلامت نگه می دارنـد. یـک مـسلمان بایـد روزی ٥ مرتبه خود را در مقابل خداوند تصور کند، خود را از هر فکر و خیالی رها کند و با قلبی آکنده از محبت و عشق با رفتاری متواضـعانه و از روی خـشوع، از روی شـوق و اشتیاق بگوید : »فقط تو را می پرستم و فقط از تو کمک می جویم«، بگوید »من را در مـسیر درست و راهی مستقیم قرار ده، مسیر کسانی که به آنها نعمت عطـا فرمـوده ای« و …  آیـا فکر کرده ای که خداوند به چه کسانی نعمت داده و اصلاﹰ نعمت چیست؟
 مگر نه این است که تمام نظام های روان  درمانگری از »روان تحلیل  گری« تـا »درمـان  هـای هستی نگر« و »رفتار درمانگرها «، در حال حاضر، تمرین هایی را بـرای مراجـع و یـا بیمـار تجویز می  کنند؟ از جمله تمرین های شایع، تمرین آرامش دهی بدنی است کـه عمـدة روان درمانگران از آن استفاده می کنند. در نظام شفاگری قـرآن هـم، نمـاز اصـلی تـرین تمـرین رفتاری است که آرامش بخش است و درمانکننده. 

منبع:

نرم افزار گنجینه، محسن تنه کار