آثار نماز بر شخصیت انسان

نماز به عنوان یک آداب مذهبی دارای اثرات متعدد روانشناختی اسـت، اولاﹰ یـک پـالایش روحی است که انسان انرژی های منفی شارژ شده تا آن لحظه را تخلیـه  مـیکنـد و نـوعی سبکی روحی برای انسان در پی خواهد داشت، ثانیﹰا به رفتارهای آتی جهت می دهد، چون هیچ انسان سالم و طالب کمالی از کارهای خلاف فطرت انسانی خوشحال نیست، و بهـرهنمی برد. بنابراین نماز رفتارها را از  جهتگیری منفی بـاز  مـیدارد (تنهـی عـن الفحـشاء و المنکر)، سومین اثر روانشناختی نماز این است که فضایی را برای مرور رفتارها و رهـایی از قیــد و بنــدهای بیرونــی بــرای فــرد فــراهم مــی  کنــد، گــاهی در ایــن زمانهــا انــسان تصمیم گیری های مهم و درستی را صورت بندی می کند، چرا که معمولاﹰ مسلمانان بعـد از نماز گفتگوهای دیگری هم با خود و با خدای خود دارند. از آنجـایی کـه ایـن گفتگوهـا عاری از شهوت و غضب و اوهامند. معمولاﹰ درست و اصولی هستند. چهـارمین اثـر نمـاز سازمـاندهی رفتارهــــا و برنامه ها است . معمولاﹰ مسلمانان براساس نمازی که می خواننـد برش های زمانی متعددی در خلال روز ایجاد می کنند و کارها و برنامه بر مبنای آن تنظـیم
می گردد. پنجمین اثر، آنکه باعث تصویرسازی مثبت ذهنی  میگردد معمولاﹰ کسانی که نماز را با توجه  میخوانند، بعد از نماز ذهن آنها مثبت تر کار می کند، چرا که احساس اجابت و داشتن یاری  گری مطمئن، در آنها زنده می گردد، ترس  ها کنار  میروند،   خشونت ها کـاهش می یابد، مهربانی افزایش می یابد. امید و علاقه در فرد به شکل قابل توجهی فزونی می یابد.
بنابراین ششمین اثر آن این است که رفتار اجتماعی انسان را   مثبت تر و مؤثرتر می کند. اگر نماز در رفتار شما اثری ندارد و یا اگر نماز را کنار گذاشته اید با ایـن رویکـرد جدیـد شروع به انجام و یا اقامة آن کنید اولین مانع شـما بـرای شـروع نمـاز یـا خوانـدن آن بـا احساس و رفتاری جدید تـصور شـما از دیگـران اسـت دیگـران همـواره مـا را از تغییـربازمی دارند و مانع حرکت ما به سمت کمال هستند، بنابراین وقتی دیگران بـه جـد یـا بـه تمسخر و شوخی تغییر رفتار شما را مورد سؤال قرار می دهند، بگوئید که در حال تمـرین رفتار جدید هستید و حاضر جواب باشید، برای تسلط بر این مرحله باید انواع برخوردهـا را تصور کنید و از قبل برای آنها جواب داشته باشید اکنون: 
1- تصورات خودرا دربـارة نمـاز  مـرور کنیـد. مـثلاﹰ برخـی از روی تـرس نمـاز می خوانند، برخی آن را یک آداب قدیمی و برخی وقتی نماز  میخوانند احساس راحتی از سنگینی یک تکلیف را دارند، برخی بخشش گناهان، در هر حال هر طور قبلاﹰ فکر   کردهاید  حالا فکرتان را کمی گسترش دهید و فکر کنید نماز بهترین راه برای نزدیکی به یک منبـع انرژی است که در این سفر چند دقیقه ای شما مملو از انرژی مثبت و معنـوی   مـیشـوید . تصور کنید خودتان   علاقهمند به این تقریب هستید و برای آن باید فعالیت کنید. 
2- هیچ خواستة  مادی و دنیایی از خداوند نخواهید، بگذاریـد ذهنتـان آزاد باشـد.  البته شما می توانید هر خواسته ای که دلتان می خواهد داشته باشید، و برای اینکه اثر و حال نماز خواندن تغییر کند، چند صباحی، معامله و داد و سـتد را کنـار بگذاریـد، چـون ایـن فکرها انتظارات ما را تغییر  میدهند و شکل پرستش به معنای واقعـی را نخواهـد داشـت.
تنها خواسته شما حال معنوی، نشاط روحی، دریافت کمک و تقرب الهی باشد و بـه یـک معنا پرستش را تمرین کنید.  
3- قبل از نماز، موقع وضو گرفتن به پـاک شـدن خودتـان و آمـادگی بـرای یـک گفتگوی مؤثر فکر کنید.  
4- قبل  از شروع نماز حدود دو دقیقه بنـشینید، سـکوت کنیـد، چـشمان خـود را ببندید و ذهن خود را آزاد بگذارید، بگذارید هر چه می خواهد بیاید و بگذرد، شـما هـیچ فکری را دنبال نکنید و با هیچ فکری مبارزه نکنید، به هیچ فکری اجازه ندهید شـما را بـه دنبال خود بکشاند.  
5- قبل از شروع نماز با خودتان قرار بگذاریـد ذهنتـان فقـط متمرکـز بـه نمـاز و گفتگوی مؤثر با خداوند باشد مهم این است که افکار مزاحم و شاید مربوط به فعالیت های روزمره، شما را از صحنه خارج نکند.  
6- از قبل تصمیم بگیرید چقدر  میخواهید نمازتان را طولانی کنیـد، در هـر حـال بهتر است وقت بهینه برای آن بگذارید.  
7- وقتی که خیلی خسته هستید، متمرکز کردن ذهن خیلی مشکل است، بهتر است کمی خستگی در کنید.  
8- لذت بخش خواهد بود اگر به صوت و لحن خود موقع خواندن نماز، ترتیـل وبا آهنگ بدهید، به این شکل شما تمرکز بیشتری دارید.  
9- تصمیم بگیرید هیچ حرکت اضافه  ای نداشته باشید تا تمرکز ذهنی شـما بیـشتر شود.  
10- ذکرهای نماز را در حال حرکت تکرار نکنید یعنی بگذارید بدن آرام بگیرد و بعد شروع کنید.  
11- بعد از نماز حال خود را بنویسید.  
12- حداقل یک ماه کارهای فوق را انجام دهید بعد حال خـود را مـورد ارزیـابی قرار دهید.  

تاثیر نماز بر بیماری های همه گیر (اپیدمیک)

آنتونی بارنت (1) می نویسد: عادت به استحمام که در عصر جدید در مغرب زمین متداول شده است، شاید در پیشگیری از بیماری ها همان اندازه ای موثر بوده است که مراقبت از منابع آب اثر داشته است. در سال 1842 وقتی که از یک کارگز معدن در “ لانکاشایر‌” می پرسند، کارگران زغال کش هر چند وقت یک بار بدن خود را می شویند؟ او جواب می دهد: آنها هیچوقت بدن خود را نمی شویند !؟! من هم هیچوقت بدن خود را نمی شویم، پیراهن من، چرک بدنم را پاک می کند …!؟

و از آن گویاتر، یاداشت های روزانه دریا سالار "ساموئل پپیز" است که با شادی درباره پیدا کردن بیست شپش در یک شب، در موهای سر خود نوشته است. "روزهای روز بود که این اندازه نداشتم، بنابراین امشب با رضایت خاطر فراوان به رختخواب رفتم؟!"

گفته های این نویسنده آمریکایی نشانگر این موضوع است که غرب به ظاهر متمدن، تا گذشته نه چندان دور، به اهمیت استحمام و دوری از کثافات در پیشگیری از بیماری ها ناآگاه بوده است و شاهد این مدعا نیز بروز اپیدمی های بزرگ بیماری هایی مانند تیفوس است که در قرن اخیر به علت عدم رعایت نظافت شخصی به مرگ و میرهای وحشتناک و نابودی انسان های بسیاری منتهی شده است. در حالی که تاریخ مسلمانان به ندرت شاهد اپیدمی های اینچنین مرگ بار، حتی در قرن های دور بوده است. اما "حدث اکبر" در مبانی فقهی شیعه به مواردی مانند جنابت و حیض و … اطلاق می شود که مانعی برای اقامه صحیح نماز به حساب می آیند و "غسل" به عنوان برطرف کننده حدث اکبر، از واجبات نماز در این قبیل موارد به حساب می آید.

علاوه بر غسل های واجب در مکتب شیعه، موارد متعددی از غسل های مستحب را می توان یافت (2) که در مجموع مثلا "در طول یک هفته ، غسل های متوالی (اعم از واجب یا مستحب) توسط یک مسلمان معتقد نمازگزار به وقوع می پیوندد.

به این ترتیب روشن است که سر نهادن به فرمان غسل که عمدتا برای "اقامه صحیح نماز" صورت می پذیرد، در بُعد نظافت شخصی از اپیدمی شدن برخی بیماری ها مانند گال و تیفوس و در بُعد نظافت عمومی (یعنی اطاعت همه اعضای جامعه اسلامی از آن) از اپیدمی شدن برخی بیماری های دیگر مانند طاعون جلوگیری می کند.

نویسنده : دکتر مجید ملک محمدی

پی نوشت:

(1)- در کتاب (A  Biology  of  man) ترجمه محمد رضا باطنی، از انتشارات نشر نو، صفحه 300

(2)- از جمله در مساله 638 رساله فقهی حضرت آیت ا.. العظمی اراکی (ره) موارد متعددی از غسل های مستحب درج شده است.

منبع:
40 نکته پزشکی پیرامون نماز

تاثیر نماز بر بیماری های پوستی

در مطالب قبلی، پس از بحث کوتاه پیرامون برخی فواید پزشکی اوقات نماز، به مقدمات نماز و طهارت نمازگزار توجه کردیم و برخی فایده های طبی مترتب بر آن را به اختصار اشاره نمودیم. از جمله پیرامون اهمیت نظافت دست و صورت که بر اثر نماز به انسان هدیه می گردد سخن گفتیم . اما در ادامه وضو ، فرمان الهی بر مسح سر و پا قرار گرفته است .(1)

هر چند می توان در بعد نمادین و از دیدگاه زیبایی شناسی ، مسح سر و پا در پایان وضو را سمبلی جسم ، از سر تا پا و از فرق تا قدم به حساب آورد و به عنوان عاملی در یاد آوری پیوسته مسلمانان مبنی بر نظافت تمام بدن تلقی کرد، اما در باره بیماری ها نیز می توان به نکاتی چند توجه نمود .

پاها و سر انسان بر خلاف دست و صورت، از اعضایی هستند که در بخش قابل توجهی از شبانه روز پوشیده هستند، تا حدی که حتی خود نیز معمولا توجه کمی به آنها دارند .(2)
اما امروزه دانش بشر، گروهی از بیماری ها را می شناسد که شروع تظاهرات این بیماری ها از پوست سر و پاهاست، به عنوان مثال برخی بیماری های قارچی پوست از حد فاصل میان شست و دیگر انگشتان پا آغاز می گردد که اتفاقا درست محل این ناحیه، مسح واجب دارد و به همین ترتیب مسح سر نیز می تواند توجه انسان را به آلودگی یا ضایعه عفونی در مو و پوست سر توجه دهد و در نتیجه انسان را برای رفع آن به اقدام وادارد.

در ضمن وجوب مسح سر و پا فرصتی است برای برداشته شدن پوشش پا و سر و در معرض هوا و اکسیژن قرار گرفتن این اعضاء که علاوه بر شادابی پوست، به نوبه خود مانع رشد ارگانیزم های بی هوازی در منافذ پوست خواهد شد.

البته لازم به توجه است که بسیاری از بیماری های پوست (به ویژه عفونت ها) بوسیله غسل های متعدد اعم از واجب و مستحب که شخص نمازگزار در طول زندگی خود به جا می آورد، قابل پیشگیری هستند که برای پرهیز از اطاله کلام تنها به همین اشاره بسنده می کنیم.

پی نوشت:

1. آیه شریفه 6 سوره مبارکه مائده

2. پوشش پا به صورت جوراب و کفش امروزه در اکثر فرهنگ ها متداول شده است و پوشش سر به صورت های مختلف از چادر و عمامه گرفته تا کلاه و روسری از دیر باز معمول بوده است.

منبع:
40 نکته پزشکی پیرامون نماز