تفسیر اجمالی سورة حمد در کلام رسول خدا (ص)

در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) مـی خـوانیم: خداونـد متعـال چنین فرموده» من سورة حمد را میان خود و بنده ام تقسیم کردم ؛ نیمی از آن برای من ،و نیمی از آن برای بندة من است ، و بندة مـن حـق دارد هـر چـه را مـی خواهـد از مـن بخواهد :   
هنگانی که بنده می گوید :   
» بسْمِ اﷲِ الرحْمنِ الّرّحیمِ« خداوند بزرگ می فرماید: بنده ام به نام من آغاز کـرد ، و بـر من است که کارهای او را به آخر برسانم و در همه حال او را برکت دهم .  و هنگامی که بنده می گوید : » الﹾحَمْدُ ﷲِ رَبِّ الﹾعالﹶمین « خداوند بزرگ می فرماید : بنده ام  مرا حمد و ستایش کرد ، و دانست نعمت هایی را که دارد از ناحیة من است ، و بلاهـا را نیز من از او دور کردم. گواه باشید که من نعمت های سرای آخـرت را بـر نعمـت هـای دنیای او می افزایم ، و به بلاهای آن جهان را نیز از او دفـع مـی کـنم ، همـان گونـه کـه بلاهای دنیا را دفع کردم . و هنگامی  که می گوید: » الرَّ حْمنِ ال ّرّحیمِ« خداوند می فرماید: بنده ام گواهی داد که من رحمان و رحیمم ، گواه باشید که بهرة او را از رحمتم فراوان مـی کـنم ، و سـهم او را از
عطایم افزون می سازم .  
و هنگامی که می گوید: » مالکِ یوْمِ الدّینِ« او می فرماید: گواه باشید همان گونه که او حاکمیت و مالکیت روز جزا را از آن من دانست ، من در روز حساب حـسابش را آسـان می کنم ، حسناتش را می پذیرم و از سیئاتش صرف نظر می کنم . و هنگامی که می گوید: » اّیاکَ نﹶعُْ بدُ« خداوند بزرگ می فرماید: بنده ام راست می گوید، تنها مرا پرستش می کند ، من شما را گواه می گیرم بر این عبادت خالص ثوابی به او میدهم که همة کسانی که مخالف او بودند به حال او غبطه خورند .و هنگامی که می گوید: » اّیاکَ نﹶسْتعینُ« خداوند می گوید: بنده ام از من یاری جـسته ،و تنها به من پناه آورده. گواهی باشید که او را در کارهایش کمک می کنم ، در سختیها به فریادش می رسم و در روز پریشانی دستش را می گیرم .   
و هنگامی که می گوید: » اهْدِنا الصِّ راطﹶ الﹾمُسْْتﹶقیم ... « ( تا آخر سوره ) خداوند می فرماید : این خواستة بنده ام برآورده است ، و هر چه می خواهد از من بخواهد ، که مـن اجابـت خواهم کرد . آنچه امید دارد به او می بخشم و از آنچه بیم دارد ایمنش می سازم «   
                               
منبع:
 ( عیون اخبار الرضا (ع) ، طبق نقل المیزان ، ج ١ ، ص ٣٧   )  

خشوع در نماز

امیر مؤمنان (ع) از رسول خدا (ص) روایت کرده که فرمود: نماز مرکب از چهار سـهم و قسم می باشد: قسمتی از آن ، وضوی کامل با تمام شرایطش می باشد ، و سهمی از آن رکوع ، و سهمی از آن سجود ، و قسمت دیگر آن خشوع می باشد. عرض شد : یا رسول اﷲ! خشوع چیست ؟ فرمود: تواضع و خود کوچک بینی در پیشگاه خداوند در نماز مـی باشد و به این که بنده با قلب و تمامی وجودش متوجه پرودگار بزرگ بـشود. پـس اگـر رکوع ، و سجود و سایر سهام و قسمتهای نماز را کامل انجام دهد ، نمازش به آسمان بالا می رو د ، و از برای آن نوری است که تلألو دارد و مـی درخـشد ، و درهـای آسـمان بـه رویش گشوده می گردد ، خطاب به صاحبش می کند و می گوید : تو مرا حفظ کردی و با حفط شرایط انجام دادی ، خدا تو را حفظ گرداند و ملائکـه مـی گوینـد: درود خـدا بـر صاحب این نماز( که با کامل او را اقامه نموده) . ولی اگر قسمتهایی از نمـاز را کامـل و صحیح انجام نداده باشد ، نمازش بالا می رود ، در حالی که ظلمتـی آن را فـرا گرفتـه ، و درهای آسمان به روی آن نماز بسته می گردد ، به صاحبش می گوید: مرا ضایع کـردی ،خدا تو را ضایع گرداند و آن نماز به صورت صاحبش زده می شود .

منبع:نماز از دیدگاه قرآن و حدیث ، ص ١١٦ و ١١٧ 

آداب و شرایط نماز در گفتار امام رضا(ع)

ضمن عرض تسلیت به مناسبت شهادت غریبانه امام رضا علیه السلام روایتی از ایشان در خصوص آداب و شرایط نماز را تقدیم شما میکنیم:
1- هنگامی که برای انجام دادن نماز اراده نمودی ، پس با بی رغبتـی ، کـسالت ، خـواب آلودگی ، عجله ، به جا نیاور . 
2- با حالت حضور قلب و سکون و آرامش و تأنﹼی ، مشغول نماز شو .  
3- بر شما باد در نماز به صورت خشوع و خضوع .  
4- و خدا را مثل این که تو را می بیند به حساب آور ، زیرا اگـر تـو خـدا را نمـی بینـی همانا خدا تو را می بیند .  
5- با ریش و سایر اعضا و جوارحت و با جامه ات بازی مکن .  
6- چشمت را در هنگامی که ایستاده ای به موضع سجده بینداز .  
7- نمازی به جا آورید مثل این که نماز وداع است که دیگر موفق به ادای آن نمی شوی .  
8- بدان که همانا تو در برابر خداوند جّبار هستی ، بنابراین با چیـزی از اشـیاء بـه بـازی مشغول مشو و حدیث نفس مکن و قلبت را از همه چیز غیر از یاد خـدا و عبـادت او فارع کن ، و فقط باید به کار نماز بپردازی .  
9- هنگام نماز در حال قیام دستها را روی رانهای پایت قرار بده . 
10- و در شروع نماز تکبیر بگوی .  
11- و دستهایت را تا نرمة گوش بلند کن ، به طوری که انگشتهای ابهامت از گـوش و مقابل آن تجاوز نکند .  
12- و در قنوت نماز واجب ، دستهایت از سر تجاوز نکند و اما در نمـاز نافلـه و وتـر مانعی نیست  
13- هرگاه به رکوع رفتی ، پس دستهایت را به زانوهایت بگذار و انگشتانت را بگشا و دستهایت را جمع نموده از محاذی زانوها و پاها خارج مکن .  
14- هنگام برخاستن از رکوع ، به تمام قامت بایست ، تا مفاصلت تماماﹰ به مکان اصلی خود برگردد ، و عروق و رگها جا به جا شود .  
15- در سجده ، جبین و پیشانی و کف دستهایت را بر زمین بگذار .  
16- انگشتان دستهایت را هنگام سجده ببند و به طرف قبله قرار ده .  
17- هنگام نماز ، خمیازه مکش و دست و پا را دراز مکن و آروغ نزن و اگر این دو بر تو فشار آورند با جدّ و جهد از خود دفع کن و تحمل نما .  
18- و در حالی که در فشار از ادرار و مدفوع هستی به نمـاز نایـست و اگـر در نمـاز بودی و احساس فشار و ناراحتی از آنها نمودی ، پس از نماز منصرف شو ، مگر ایـن که خفیف باشد که توان تحمل آن را بدون زیان و ضرر به نمازت داشته باشی .  
19- وقتی که به نماز ایستادی با تمام توجه قلبی و با همة وجـودت بـه خداونـد روی آور ، تا خدا به تو روی آورد .  
20- و هرگاه خواستی برای نماز وضو بگیری وضویی کامل بساز .  
21- و هرگاه خواستی سجده کنی پیشانیت را بر خاک بگذار .  
22- هرگاه به نمازت روی آوردی و با توجه و حضور کامل قلبی به نمـاز ایـستادی و آداب و شرایط نماز را حفظ کردی و با همة وجودت به سوی خدا رفتـی ، او نیـز بـا همة رحمت و مغفرت و عنایتش به تو رو خواهـد آورد. و هرگـاه از خـدا روگـردان شدی و اعراض کردی ، خداوند نیز از تو روگردان شود.

منبع:

( بحـارالانوار ، ج ٨٤ ، ص204)