نقش اعمال دیداری مثل نماز در تربیت فرزند

آیت‌ا... مجتبی تهرانی(ره)
راجع به اقدامات دیداری، در روایات آمده که وقتی کودک شش سالش تمام شد و می‌خواهد وارد هفت سال بشود، این‌جا مقتضی آموختن را دارد. قبل از هفت سالگی بحث گفتار بود، این‌جا بحث اعمال است. در یک روایتی پیغمبر اکرم فرمودند: «علموا اولادکم الصلاه اذا بلغوا سبعا» فرزندتان را آن‌گاه که به هفت سالگی وارد می‌شوند نماز بیاموزید.
شس سال او که تمام می‌شود و وارد هفت سال می‌شود، جنبه دیداری و رفتاری دارد. به پدر و مادر می‌گوید: نماز را بخوان و به او این عمل را بیاموز! بحث آموزش رفتاری است نه گفتاری.
می فرماید بعد از آموزش عملی رهایش نکن، بیا سراغ آموزش گفتاری. ایستادی نماز خواندی، به او بگو: مرا نگاه کن! به این می‌گویند نماز. باباجان نماز می‌خوانم، نگاه کن!
کم کم این عمل تو را یاد می‌گیرد. دراین سنین سریع یاد می‌گیرد و گیرنده‌اش بسیار قوی، سریع و عمیق است و فورا به حافظه می‌برد. حافظه هم اتاق بایگانی است. آن را در اتاق بایگانی‌اش نگاه می‌دارد. قشنگ عکسبرداری می‌کند و فیلم می‌گیرد.
تاثیر تاکید وتکرار با روش‌های صحیح در تربیت
این عمل را که آموزش دادی، باز هم رهایش نکن، دوباره بیا سراغ اقدامات گفتاری. یک روایت از علی(ع) است که فرمود: «ادب صغار اهل بیتک بلسانک علی الصلاه والطهور»(مجموعه ورام/2/551) کودکان خانواده‌ات را با زبانت به نماز و وضو تربیت کن.
اگر می‌خواهی بعد معنوی او را بسازی، بدان که با تکرار ملکه می‌شود. تربیت خیلی ظرافت دارد. برخلاف آن چه همه می‌گویند این مباحث خیلی مشکل نیست، ولی به نظر من از نظر مباحث علمی ظرافت دارد و ظرافتش این است که در این سنین که داری عملا به او آموزش می‌دهی، و بعد هم لفظاً روی آن تاکید می‌کنی، مواظب باش یک وقت روشی غیرالهی و غیرانسانی به کار نگیری- نعوذبا...- با خشونت رفتار نکنی! وگرنه بری می‌شود از هرچه دین است. اگر به این نحو باشد دلالت بر جهالت تو است.

منبع:
هفته نامه پرتو سخن

کودکمان را چگونه نماز خوان کنیم؟

امام صادق(ع) در روایتی می فرمایند: «ما کودکان خود را از سن پنج سالگی به نماز، وا می داریم، شما نیز کودکان خود را از سن هفت سالگی، امر به نماز کنید. ما کودکان خود را از سن 7 سالگی به روزه گرفتن (به مقداری که طاقت دارند)، وا می داریم و وقتی عطش بر آنها غلبه کرد افطار می کنند، شما هم کودکان خود را از سن 9 سالگی به روزه گرفتن امر کنید به مقداری که طاقت دارند....»تهذیب، ج20، ص380
از حساس ترین مسائل تربیتی، تربیت دینی کودکان و نوجوانان است.در این نوشتار گوشه های از سخنان حجت الاسلام پناهیان را در مورد نماز خوان کردن کودکمان تقدیم شما دوستان میکنیم:

فلسفه نماز را به کودکان یاد بدهید تا بدانند چرا باید در مقابل پروردگار با ادب باشند، کم کم ادب او را زیبا تصویر کنید به گونه‌ای که ادب کردن برایش خوشایند شود، با این سیر آرام آرام به آن‌که ادب می‌گذارد علاقه‌مند خواهد شد.

 ادب باید به صورت مطلق به کودک آموزش داده شود، به کودک یاد دهید به‌خاطر این‌که فردی را دوست دارد نباید به او احترام بگزارد، بلکه باید با همه مودب باشد چه به او علاقه داشته باشد چه نداشته باشد، تا خدادوستی‌اش فقط به‌خاطر نعمت‌های الهی نباشد بلکه در ناملایمات زندگی هم ادب او نسبت به خدا از بین نرود.

خوف از مقام ربوبی منافاتی با علاقه به او ندارد چه آن‌که این خوف نیز گوشه‌ای از عشق به پرودگار است. نماز، ایستادن مؤدبانه دارد، کسی که ادب را رعایت نمی‌کند از خدا نمی‌ترسد، این ترس، ترس قشنگی است. برای انتقال «خوف از خدا» از کلمات زیبا استفاده کنید، عظمت را در کنار شکوه خدا بگذارید.

 آن‌چه باید کودک را سر سجاده نگه دارد ادب است اگرچه تلخ باشد، اگر این تلخی به شیرینی و محبت الهی مبدل شود چه بهتر. ثمره ادب محبت است، انسان با ادب با همه خوش برخورد است اگرچه مخاطبش مورد علاقه او هم نباشد ولی شیرینی ادب در کام او خواهد بود و همین شیرینی باعث می‌شود که با همه با ادب رفتار کند.

کسی که فلسفه ادب را در زندگی درک نکرده عبادت برای او دشوار است ولی کسی که درک کرده و از هفت سالگی به ادب در برابر مقام بالاتر عادت کرده باشد عبادت برای او نه تنها سخت نیست بلکه به آن علاقه مند خواهد شد. از هفت سالگی شکوه ادب را به او نشان دهید، نماز خواندن را ادب کردن در خانه خدا بدانید و با شیرینی، نظم و ادب را برای او زیبا جلوه دهید. بچه‌ها ذاتا به نظم و ادب کردن علاقه دارند همانطور که به رژه افراد نظامی علاقه نشان می‌دهند.

محبت خدا را در دل کودک بیندازید، این عمل باعث می‌شود که ادب را به صورت مضاعف رعایت کند. ادب می‌کند چون خدا را دوست دارد و از ادب کردن در مقابل آن که دوست دارد لذت می‌برد. و اگر دوست هم نداشته باشد ادب کردن برایش لذت بخش خواهد بود.

منبع:

سمت خدا3